HISTORIA WYDZIAŁU

Ogłoszony 24 maja 1945 roku dekret o powołaniu Uniwersytetu Łódzkiego stanowił ukoronowanie, trwających bez mała kilka dekad, zabiegów o utworzenie w Łodzi uczelni akademickiej z prawdziwego zdarzenia. W artykule trzecim tego zwięzłego dokumentu zapowiadano otworzenie w ramach uczelni trzech wydziałów, a wśród nich Wydziału Humanistycznego. Dzisiejszy Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ jest w istocie bezpośrednim kontynuatorem jego tradycji.

Zręby łódzkiej humanistyki w pierwszych powojennych latach tworzyli przede wszystkim badacze, którzy przyjechali tu z innych ośrodków – m.in. filozofowie Tadeusz i Janina Kotarbińscy z Warszawy, związany z Poznaniem archeolog Konrad Jażdżewski, mediewista Stanisław Franciszek Zajączkowski – związany z Poznaniem, a przed wojną z wileńskim Uniwersytetem Stefana Batorego, a także dawni profesorowie Wolnej Wszechnicy Polskiej, jak badaczka historii społeczno-gospodarczej Natalia Gąsiorowska-Grabowska czy filozof Benedykt Bornstein. Początkowo, oprócz katedr humanistycznych, Wydział zrzeszał również katedry, w ramach których uprawiano nauki społeczne i pedagogiczne. Od tej szerokiej formuły częściowo odstąpiono w 1951 roku – w miejsce jednolitego Wydziału Humanistycznego powołano wówczas trzy mniejsze wydziały: Filologiczny, Filozoficzno-Społeczny oraz Historyczny. Rok później katedry filozoficzne dołączono do Wydziału Historycznego, przekształcając go tym samym w Wydział Filozoficzno-Historyczny. Mimo kolejnych przemian organizacyjnych, nazwa ta do dziś nie uległa już zmianie.

Pierwsze lata istnienia Wydziału Filozoficzno-Historycznego przypadły na okres stalinizacji polskich uniwersytetów, czego konsekwencją była urzędowa decyzja o zawieszeniu studiów na wszystkich prowadzonych przez Wydział kierunkach humanistycznych i społecznych (archeologia, etnografia, filozofia, pedagogika itd.). Historię próbowano przekształcić na trzyletnie studia zawodowe, zgodnie z planowanym przekształceniem Uniwersytetu Łódzkiego w uczelnię o zasięgu lokalnym, zajmującą się głównie kształceniem fachowej siły roboczej, a nie badaniami naukowymi.

 Ostatecznie jednak, dzięki interwencji prof. Natalii Gąsiorowskiej-Grabowskiej, utrzymano pięcioletnie studia historyczne, a za sprawą umiejętnej polityki kolejnych rektorów uczelni – prof. Jana Szczepańskiego i prof. Adama Szpunara – odwrócono proces osłabiania pozycji naukowej Uniwersytetu. W konsekwencji październikowej „odwilży” przywrócono również nabory na zawieszone kierunki, dzięki czemu liczba studentów Wydziału uległa wyraźnemu zwiększeniu. Mimo to pozostawał on (i jest tak do dziś) jednym z mniejszych w Uniwersytecie Łódzkim, pod względem liczby studentów. Wynikało to z faktu, że prowadzone tu studia miały w zasadzie elitarny charakter – w przypadku większości kierunków na pierwszy rok przyjmowano jedynie niewielką, starannie wyselekcjonowaną grupę kandydatów (np. na archeologii było to przez długi czas tylko pięć osób, filozofię zaś aż do 1990 roku studiować można było tylko jako drugi kierunek).

Łódzka humanistyka nie mogła legitymować się tak bogatymi tradycjami historycznymi, jak analogiczne wydziały w starych ośrodkach akademickich (Warszawa, Kraków), mimo to jednak szybko zapracowała na należytą pozycję na naukowej mapie kraju i wykształciła własną, unikalną tożsamość. Wokół najwybitniejszych profesorów kształtowały się szkoły badawcze, powoływano cenione czasopisma naukowe i uruchamiano ważne serie wydawnicze. Łódzkim archeologom uznanie przyniosły m.in. pionierskie prace z zakresu bronioznawstwa, etnologowie zaś, jako pierwsi w Polsce podjęli badania kultury robotników w dużym mieście. Domeną filozofów stały się przede wszystkim badania z zakresu logiki i epistemologii oraz etyki. Łódzcy historycy przez lata specjalizowali się natomiast w badaniach nad historią społeczno-gospodarczą, a także nad historią historiografii i dziejami Bizancjum. Dzisiaj Wydział Filozoficzno-Historyczny zalicza się do grupy czołowych polskich placówek uniwersyteckich prowadzących badania humanistyczne.

W ciągu niemal siedemdziesięciu lat swojego istnienia Wydział przechodził liczne zmiany organizacyjne. Jego obecna struktura to efekt przemian zachodzących już po 1989 roku, będących też pochodną rosnącej liczby studentów, poszerzania oferty edukacyjnej i zakresu prowadzonych badań. W 1991 roku wydzielono katedry pedagogiczne i psychologiczne, tworząc z nich nowy Wydział Nauk o Wychowaniu. W latach 1996, 2001 i 2005, na bazie istniejących już katedr zorganizowano kolejno nowe instytuty: Instytut Archeologii, Instytut Filozofii, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej. Wchodzą one w skład Wydziału Filozoficzno-Historycznego wraz z istniejącym już od 1948 roku Instytutem Historii oraz samodzielną Katedrą Historii Sztuki.

Obecnie na Wydziale jest zatrudnionych 134 pracowników naukowo-dydaktycznych oraz kształci się 848 studentów na sześciu kierunkach studiów. Potwierdzeniem wysokiej jakości prowadzonych badań i świadczonych usług edukacyjnych było przyznanie Wydziałowi w 2017 roku przez Polską Komisję Akredytacyjną kategorii A.