Czwarty sezon nowego etapu poszukiwań mogił ofiar niemieckich zbrodni nazistowskich i komunistycznych stanowi kontynuację wcześniejszych badań, kierowanych przez prof. Mariana Głoska (2008–2009) i dr. Piotra A. Nowakowskiego (2010–2016). Obecne prace różnią się od poprzednich skalą, czyli odejściem od wykonywanych przeważnie ręcznie wykopów sondażowych i odwiertów na rzecz równolegle przylegających do siebie pasów wykopów o szerokości 1–3 m, uzyskiwanych przy wykorzystaniu sprzętu mechanicznego. Część prac wykonywanych musi być nadal ręcznie ze względu na silnie zadrzewiony teren. Efektem tak prowadzonych badań jest szerokopłaszczyznowy ogląd badanej powierzchni przy zachowaniu możliwości precyzyjnego śledzenia stratygrafii w ścianach wykopów. W terenie leśno-polnym, jakim jest dawny poligon na Brusie, pozwala to na niemal całkowite przebadanie całej powierzchni wyznaczonych sektorów, co w kolejnych sezonach badawczych powinno doprowadzić do pełnej weryfikacji archeologicznej obszarów wytypowanych na podstawie zeznań, wspomnień, archiwalnych zdjęć lotniczych oraz nieinwazyjnej prospekcji terenowej.
Podczas tegorocznych badań przebadano rozległy teren o powierzchni około 30 arów. Kontynuowano badania z przodu strzelnicy do broni długiej, gdzie w 2022 r. odnaleziony został niepełny szkielet należący do jednej osoby. Podczas tegorocznego etapu, na kolejnym odcinku badanego terenu wewnątrz tego obiektu, odkryto kilka jam grobowych, w których znajdowały się przemieszane szczątki należące do przynajmniej trzech osób, którym towarzyszyły także elementy odzieży. Układ stratygraficzny oraz odkryte przedmioty nie pozwalają jeszcze określić, czy odnalezione obiekty i szczątki pochodzą z lat II wojny światowej czy okresu powojennego. Za hipotezą, iż są to szczątki ofiar zbrodni stalinowskich świadczy pośrednio fakt, iż dotychczas odkryte groby niemieckich zbrodni nazistowskich na terenie poligonu na Brusie, miały charakter masowy. Lokalizacja odkrytych w tym roku jam grobowych odpowiada też zeznaniom świadków, złożonych przed Komisją Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, odnoszącym się do ofiar zbrodni stalinowskich. W ramach wspólnego projektu badawczego kontynuowano także kompleksowe prace archeologiczne na terenie usytuowanym za kulochwytem dużej strzelnicy, gdzie w 1965 r. oraz w latach 2008–2011 odkrywane były zbiorowe mogiły z czasu okupacji niemieckiej i lat powojennych represji stalinowskich. Kompleksowe, sektorowe prace archeologiczne na tym terenie na przestrzeni ostatnich lat doprowadziły już do przebadania około 80% jego powierzchni.
Prace wykonywane były pod kierunkiem dr. Tomasza Borkowskiego z Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN oraz dr. Olgierda Ławrynowicza z Instytutu Archeologii UŁ przy stałym merytorycznym i organizacyjnym wsparciu dr. Krzysztofa Latochy (BPiI IPN, Oddział IPN w Łodzi). W badaniach wzięli udział także mgr Michał Nowak, dr Justyna Karkus, mgr Aleksandra Szafrańska i mgr Bartosz Kida (BPiI IPN) oraz studenci archeologii Uniwersytetu Łódzkiego. Działania w terenie na bieżąco koordynowane były przez prof. Krzysztofa Szwagrzyka, Dyrektora Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN oraz konsultowane były z prof. Marianem Głoskiem,
Prowadzący badania chcieliby serdecznie podziękować Urzędowi Miasta Łodzi za udostępnienie terenu oraz pomoc w organizacji prac, a także żołnierzom z 1. Batalionu Kawalerii Powietrznej w Leźnicy Wielkiej za codzienne zabezpieczenie saperskie i ambulatoryjne.
fot. J. Mościcka, O. Ławrynowicz, T. Trzaska